LINK:
Jan Thijs de Haan maandboek april-2015
Affiche van de Historische Kring Zuidhorn
Betreffende de lezing over de Slag bij Noordhorn (1581)
Op donderdag 23 april aanstaande.
(De lezing, niet de Slag….)
Informatie op het affiche.
(JB)
Ik moet ook nog ergens een krantenknipsel hebben over de SLAG BIJ NOORDHORN…..
............Past hier wel bij:
Het knipsel is ruim 20 jaar oud, komt uit het toenmalige Nieuwsblad van het Noorden:
Slag bij Noordhorn 'vergeten' geschiedenis
NOORDHORN- Kunt u het zich voorstellen: een gewonde prins van Nassaue, die zih te voet het vege lijf probeert te redden in de Groninger dreven terwijl hij achterna wordt gezeten door een meute Spaanse soldaten, die zich al in de overwinningsroes waant?
Anno 1994 zal een dergelijk tafereel zich niet snel afspelen op het Groninger land, maar dat was in 1581 wel anders.
Tussen Noordhorn en Niezijl werdop 30 september van dat jaar door de Spanjaarden een leger Staatse soldaten in de pan gehakt.
3.jpg)
Graaf Willem Lodewijk van Nassau stond, samen met de Engelse veldheer Norris (alias Norreys, alias Norrits) , aan het hoofd van dat Staatse leger en beiden ontkwamen maar net aan een dood..
Gewond weliswaar, en te voet.
De Groninger geschiedenis kent maar twee echte veldslagen:
De slag bij Noordhorn en de slag bij Heiligerlee op 23 mei 1568.
Op dat laatste strijdtoneel, waar de Staatse troepen overigens wonnen van de Spanjaarden, had graaf Adolf van Nassau minder geluk dan zijn broer broer Willem Lodewijk:
Uit: WIKIPEDIA
*****************************************************************************************
Hij was de oudste zoon van Jan VI van Nassau-Dillenburg (Jan de Oude) en diens eerste vrouw Elisabeth van Leuchtenberg.
Slechts twee veldslagen dus, en volgens de historici René Iterson en Lammert Doedens mogen we daar best iets bewuster mee omgaan.
"In het geschiedenisonderwijs wordt amper aandacht besteed aan de lokale historie.
't Is al Hollandse, nationale geschiedenis, wat de klok slaat.
iedere Groninger weet daardoor:
600, slag bij Nieuwpoort.
Heiligerlee is ook nog wel bekend.
Maar er zijn maar weinig mensen in de provincie, die weten dat ook bij Noordhorn slag is geleverd".
Om de Noordhornse historie eens recht te doen, hebben Doedens en Van Iterson in de molen van Noordhorn op verzoek van het Comité Open Monunentendag Zuidhorn een tentppstelling gemaakt rond de slag.
Een kortstondige tentoonstelling, alleen het afgelopen weekende te zien, maar "eigenlijk zou er een permante expositie in het dorp moeten zijn over de "eigen" slag", vinden Doedens en Van Iterson.
Doedens is momenteel bezig met het opzetten van zo'n blijvende tentoonstelling over de slag bij Heiliglee.
In een geheel nieuw museum in de Oost- Groninger plaats, dat exclusief is gewijd aan de veldslag, is straks de expositie "Van geuzenbende tot staatsleger" te zien.
Van Iterson:
"De slag in Oost- Groningen kostte 2050 soldaten het leven, terwijl in Noordhorn 2000 doden vielen.
Wat omvang en dramatiek betreft doet de slag van Noordhorn dus niet onder voor die in Heiligerlee"
"Noordhorn kan zo'n dramatische, noem het emotionele, waarde hebben, als je er maar even bij stilstaat", zegt Van Iterson.
"De dramatiek van de geschiedenis....."
Historische grond is er al direct rond de molen, waar de expositie te zien was.
"De veldheren noemden het terrein "de molenberg".
Verdugo, de Spaanse legeraanvoerder, gebruikte de molenberg als uitvalsbasis", aldus beide historici
ook het slagveld zelf is nog intact.
Landschappelijk gezien er is in 413 jaar veranderd tussen Noordhorn en Niezijl.
"Natuurlijk, het slagveld wordt doorsneden door de drukke Friesetraatweg", zegt Van Iterson.
"Maar in zekere zin was die er ook in 1581 ook al.
Toen was de heirweg, die Willem Lodewijk en Norris. gebruikten hun ruiterij naar Noordhorn te laten oprukken"
Vaak herinnert de naam Norrits van een boerderij aan de Friesestraatweg aan het verleden, net als de Spanjaardsdijk bij Aduard.
En uiteraard de vondsten, die tussen Noordhorn en Niezijl worden gedaan, zoals loden musketkogels en bronzen gespen.
Betreffende de lezing over de Slag bij Noordhorn (1581)
Op donderdag 23 april aanstaande.
(De lezing, niet de Slag….)
Informatie op het affiche.
(JB)
Ik moet ook nog ergens een krantenknipsel hebben over de SLAG BIJ NOORDHORN…..
............Past hier wel bij:
Het knipsel is ruim 20 jaar oud, komt uit het toenmalige Nieuwsblad van het Noorden:
Slag bij Noordhorn 'vergeten' geschiedenis
NOORDHORN- Kunt u het zich voorstellen: een gewonde prins van Nassaue, die zih te voet het vege lijf probeert te redden in de Groninger dreven terwijl hij achterna wordt gezeten door een meute Spaanse soldaten, die zich al in de overwinningsroes waant?
Anno 1994 zal een dergelijk tafereel zich niet snel afspelen op het Groninger land, maar dat was in 1581 wel anders.
Tussen Noordhorn en Niezijl werdop 30 september van dat jaar door de Spanjaarden een leger Staatse soldaten in de pan gehakt.
Graaf Willem Lodewijk van Nassau stond, samen met de Engelse veldheer Norris (alias Norreys, alias Norrits) , aan het hoofd van dat Staatse leger en beiden ontkwamen maar net aan een dood..
Gewond weliswaar, en te voet.
De Groninger geschiedenis kent maar twee echte veldslagen:
De slag bij Noordhorn en de slag bij Heiligerlee op 23 mei 1568.
Op dat laatste strijdtoneel, waar de Staatse troepen overigens wonnen van de Spanjaarden, had graaf Adolf van Nassau minder geluk dan zijn broer broer Willem Lodewijk:
Uit: WIKIPEDIA
*****************************************************************************************
Hij was de oudste zoon van Jan VI van Nassau-Dillenburg (Jan de Oude) en diens eerste vrouw Elisabeth van Leuchtenberg.
Willem Lodewijk speelde in de jaren voor het Twaalfjarig Bestand in de Tachtigjarige Oorlog een belangrijke rol in de oorlog, samen met zijn neef en zwager Maurits van Nassau. Hij voerde belangrijke hervormingen in het leger door. Aan de ene kant zorgde hij ervoor dat de soldaten op regelmatige tijden hun soldij kregen, aan de andere kant verlangde hij als tegenprestatie uiterste discipline. Hij was een sterk voorstander van een aanvalsoorlog: in plaats van de opstandige gebieden te beschermen tegen Spaanse aanvallen, moesten de opstandelingen actief door Spanje bezette gebieden aanvallen. Hierbij gebruikte hij samen met Maurits de oorlogstechnieken die eeuwen eerder al door de Romeinenwerden gebruikt. Willem Lodewijk, briljant strateeg als hij was, bestudeerde namelijk de beschrijvingen uit de RomeinseTactica.
Graaf Willem Lodewijk staat vooral bekend om zijn tactiek die ook wel de "Groninger Schansenkrijg" genoemd wordt. Groningen was door het overlopen van de graaf van Rennenberg in Spaanse handen gekomen en het gewest Friesland zou het volgend doelwit kunnen zijn. Na enkele (mislukte) pogingen in 1583 en 1587 (de list van Enumatil) waarbij hij Groningen rechtstreeks op de Spanjaarden o.l.v. kolonel Francisco Verdugo wilde veroveren, begon hij in 1589 zijn plan om de heirwegen naar de stad stukje bij beetje af te sluiten, zodat de bevoorrading naar Groningen stopgezet werd. In 1589 werd de toegangsweg langs het Reitdiep afgesloten door het versterken van de sterkte De Opslag. Twee jaar later werd de fortificatie bij de Delfzijlen versterkt en werden er Staatse troepen gelegerd. In 1592 werden Steenwijk en Coevorden definitief door de Staatsen ingenomen en versterkt. Tenslotte werd op de laatste pas (die naar het Duitse Lingen) op de boerentange de vesting Bourtange gebouwd, waardoor alle heirwegen werden afgesloten. Voorts werden o.a. de schansen Bellingwolderzijl (het latere Oudeschans), de Leek en de Zwartendijksterschans gebouwd om de kunstmatig verhoogde wegen door de hoogveenmoerassen onder controle te krijgen. Ook werden het huis te Ruinen en de burcht te Wedde veroverd op de Spanjaarden en versterkt.
In 1594 werd het doel van de krijg in het noorden bereikt. Op 23 juli werd de stad Groningen, na een beleg van toch nog enkele weken, op de Spanjaarden veroverd en werd het Tractaat van Reductie getekend. De stad Groningen maakte vanaf toen weer onderdeel uit van de Unie van Utrecht (1579) en Willem Lodewijk werd ook stadhouder van het nieuwste gewest: Stad en Lande.
ADOLF VAN NASSAU 1540- 1568
GESNEUVELD BIJ HEILIGERLEE
Adolf stierf in de slag bij Heiligerlee, die door zijn broer Lodewijk werd gewonnen.
Nadat de staatse troepen de Spanjaarden hadden ingesloten sloeg het paard van Adolf op hol.
Hij kwam midden tussen de Spaanse troepen terecht en de graaf van Aremberg stortte zich persoonlijk op Adolf en doodde hem en twee ruiters die hem te hulp schoten.
Kort daarna wordt de graaf van Aremberg zelf neergeschoten en sterft ook.
Het is niet bekend of graaf Adolf teruggevonden is. Er zijn verschillende verhalen bekend:
Nadat de staatse troepen de Spanjaarden hadden ingesloten sloeg het paard van Adolf op hol.
Hij kwam midden tussen de Spaanse troepen terecht en de graaf van Aremberg stortte zich persoonlijk op Adolf en doodde hem en twee ruiters die hem te hulp schoten.
Kort daarna wordt de graaf van Aremberg zelf neergeschoten en sterft ook.
Het is niet bekend of graaf Adolf teruggevonden is. Er zijn verschillende verhalen bekend:
- Graaf Adolf van Nassau en Johan de Ligne, graaf van Aremberg zouden samen zijn opgebaard in de kloosterkerk van Mons Sinaï.
- Later zou Adolf overgebracht zijn naar Midwolda en daarna naar de Grote Kerk van Emden.
- Adolf van Nassau zou opgebaard zijn in de kloosterkerk en met militaire eer zijn bijgezet in het kasteel te Wedde.
- Van daaruit zou hij zijn overgebracht naar een stamslot in Oost-Friesland.
Waarschijnlijk is hij bijgezet in de Grote Kerk in Emden want het kasteel in Wedde, de Wedderborg, bleef een middelpunt van de strijd in de Tachtigjarige Oorlog.
De Grote Kerk in Emden daarentegen was een toevluchtsoord voor de Nederlandse protestanten geworden.
Ook is het zeer waarschijnlijk dat hij hier ligt omdat hetharnas van de graaf nog altijd te zien is in het raadhuis van Emden.
Dit lijkt het bewijs dat zijn lichaam wel degelijk is teruggevonden en is vervoerd naar Emden.
Het is alleen niet zeker dat Adolf hier is begraven.
In de stadsarchieven valt niets terug te vinden over een eventuele begrafenis van de graaf, en de kerk is in de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd dus is er van het interieur weinig overgebleven.
Zijn laatste rustplaats is nog altijd onbekend.
****************************************************************************************************
Adolf bleef in de slag.De Grote Kerk in Emden daarentegen was een toevluchtsoord voor de Nederlandse protestanten geworden.
Ook is het zeer waarschijnlijk dat hij hier ligt omdat hetharnas van de graaf nog altijd te zien is in het raadhuis van Emden.
Dit lijkt het bewijs dat zijn lichaam wel degelijk is teruggevonden en is vervoerd naar Emden.
Het is alleen niet zeker dat Adolf hier is begraven.
In de stadsarchieven valt niets terug te vinden over een eventuele begrafenis van de graaf, en de kerk is in de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd dus is er van het interieur weinig overgebleven.
Zijn laatste rustplaats is nog altijd onbekend.
****************************************************************************************************
Slechts twee veldslagen dus, en volgens de historici René Iterson en Lammert Doedens mogen we daar best iets bewuster mee omgaan.
"In het geschiedenisonderwijs wordt amper aandacht besteed aan de lokale historie.
't Is al Hollandse, nationale geschiedenis, wat de klok slaat.
iedere Groninger weet daardoor:
600, slag bij Nieuwpoort.
Heiligerlee is ook nog wel bekend.
Maar er zijn maar weinig mensen in de provincie, die weten dat ook bij Noordhorn slag is geleverd".
Om de Noordhornse historie eens recht te doen, hebben Doedens en Van Iterson in de molen van Noordhorn op verzoek van het Comité Open Monunentendag Zuidhorn een tentppstelling gemaakt rond de slag.
Een kortstondige tentoonstelling, alleen het afgelopen weekende te zien, maar "eigenlijk zou er een permante expositie in het dorp moeten zijn over de "eigen" slag", vinden Doedens en Van Iterson.
Doedens is momenteel bezig met het opzetten van zo'n blijvende tentoonstelling over de slag bij Heiliglee.
In een geheel nieuw museum in de Oost- Groninger plaats, dat exclusief is gewijd aan de veldslag, is straks de expositie "Van geuzenbende tot staatsleger" te zien.
Van Iterson:
"De slag in Oost- Groningen kostte 2050 soldaten het leven, terwijl in Noordhorn 2000 doden vielen.
Wat omvang en dramatiek betreft doet de slag van Noordhorn dus niet onder voor die in Heiligerlee"
"Noordhorn kan zo'n dramatische, noem het emotionele, waarde hebben, als je er maar even bij stilstaat", zegt Van Iterson.
"De dramatiek van de geschiedenis....."
Historische grond is er al direct rond de molen, waar de expositie te zien was.
"De veldheren noemden het terrein "de molenberg".
Verdugo, de Spaanse legeraanvoerder, gebruikte de molenberg als uitvalsbasis", aldus beide historici
ook het slagveld zelf is nog intact.
Landschappelijk gezien er is in 413 jaar veranderd tussen Noordhorn en Niezijl.
"Natuurlijk, het slagveld wordt doorsneden door de drukke Friesetraatweg", zegt Van Iterson.
"Maar in zekere zin was die er ook in 1581 ook al.
Toen was de heirweg, die Willem Lodewijk en Norris. gebruikten hun ruiterij naar Noordhorn te laten oprukken"
Vaak herinnert de naam Norrits van een boerderij aan de Friesestraatweg aan het verleden, net als de Spanjaardsdijk bij Aduard.
En uiteraard de vondsten, die tussen Noordhorn en Niezijl worden gedaan, zoals loden musketkogels en bronzen gespen.
UIT: WIKIPEDIA
.jpg)
Slag bij Noordhorn
| Slag bij Noordhorn | ||||
| Onderdeel van de Tachtigjarige Oorlog | ||||
 | ||||
| Afbeelding van de slag bij NOORDHORN in 1581 De Staatse soldaten zwommen, al vluchtend voor de Spanjaarden door de Oude Riet Bij Niezijl. Op de achtergrond is de kerktoren van Noordhorn te zien. De plaat komt uit het boek 'Afbeeldinge ende beschrijvinghe van alle de veldslagen ende de belegeringen onder beleydt van der prince van Oraengien en de prince Maurits", van W. Baudartius (Amsterdam, 1615)
Datum 30 september 1581
| ||||
Locatie Noordhorn, Groningen, Nederlanden | ||||
Resultaat Spaanse overwinning Strijdende partijen | ||||
| ||||
De Slag bij Noordhorn was een gevecht tussen Staatse en Spaansgezinde troepen op 30 september 1581. | ||||
AANLOOP
De Staatse troepen waren in het voorgaande jaar een grote slag toegedaan, doordat George van Lalaing, graaf van Rennenberg, van Staatse zijde naar de Spaansgezinde zijde overliep.
Dit werd later ook wel bekend onder de naamVerraad van Rennenberg.
Hierdoor kwamen onder meer de stad Groningen en de Ommelanden in Spaanse handen.
Onder leiding van de Staatse aanvoerder Diederik Sonoy werden in 1581 de Friese steden Sloten, Lemmer en Dokkum heroverd door de Staatse troepen.
In de zomer van 1581 overleed George van Lalaing en werd de leiding van de stad Groningen tijdelijk overgedragen aan Johan Baptiste van Taxis en vervolgens aan Francisco Verdugo.
Verdugo won samen met Maarten Schenck grote grondgebieden en vestigde zich in Noordhorn.
Dit werd later ook wel bekend onder de naamVerraad van Rennenberg.
Hierdoor kwamen onder meer de stad Groningen en de Ommelanden in Spaanse handen.
Onder leiding van de Staatse aanvoerder Diederik Sonoy werden in 1581 de Friese steden Sloten, Lemmer en Dokkum heroverd door de Staatse troepen.
In de zomer van 1581 overleed George van Lalaing en werd de leiding van de stad Groningen tijdelijk overgedragen aan Johan Baptiste van Taxis en vervolgens aan Francisco Verdugo.
Verdugo won samen met Maarten Schenck grote grondgebieden en vestigde zich in Noordhorn.
Noordhorn was een plaats gelegen tussen de het in Staatse handen zijnde Friesland en de Spaansgezinde Groningen.
Door Friese druk om de Spaansgezinde troepen aan te vallen werd daarom in de herfst van 1581 een Staats leger naar Noordhorn gestuurd.
Door Friese druk om de Spaansgezinde troepen aan te vallen werd daarom in de herfst van 1581 een Staats leger naar Noordhorn gestuurd.
VERLOOP
Op 30 september 1581 troffen beide legers elkaar iets ten westen van de plaats Noordhorn.
Aanvankelijk leek de strijd in het voordeel van de Staatsen te vallen, maar vervolgens zette Verdugo kanonnen in.
Beide zijden verloren veel soldaten tijdens de gevechten, maar de Spaansgezinden kregen de overhand en sloegen de Staatse troepen terug.
De Staatse aanvoerders Sonoy en Willem Lodewijk van Nassau-Dillenburg moesten zich al vechtend terugtrekken.
Van Nassau-Dillenburg werd tijdens de slag meermalen geraakt door kogels, maar deze ketsten op zijn harnas af.
De Spaansgezinden wonnen de slag.
Aanvankelijk leek de strijd in het voordeel van de Staatsen te vallen, maar vervolgens zette Verdugo kanonnen in.
Beide zijden verloren veel soldaten tijdens de gevechten, maar de Spaansgezinden kregen de overhand en sloegen de Staatse troepen terug.
De Staatse aanvoerders Sonoy en Willem Lodewijk van Nassau-Dillenburg moesten zich al vechtend terugtrekken.
Van Nassau-Dillenburg werd tijdens de slag meermalen geraakt door kogels, maar deze ketsten op zijn harnas af.
De Spaansgezinden wonnen de slag.
Verdugo trok zich na de slag terug naar Grijpskerk, maar werd daar verdreven doordat Staatsgezinde troepen een dijk doorstaken.
SPOREN
Het gebied ten Noordhorn waar de slag heeft plaatsgevonden, wordt nog steeds aangeduid als Norritsveld, vernoemd naar de Staatse overste John Norreys.
Slag bij NOORDHORN
DE NOORDHORNER JAARMARKT
12 mei 2015
Kleintje
'Slag bij Noordhorn'
'Tel uit....uwe winst!'
Tussen de tentdoeken!
.....een doorkijk!
Gereed voor de kleine slag bij Noordhorn
De ratten houden hier huis!
De kruitdampen
............trekken langzaam weg!
............trekken langzaam weg!
...en dan weer laden!
...geen flauwekul!
...passen en meten!
...het aanstampen
......van het kruit!
The leader of the gang!......
.......hij geeft de commando's...
......maar zelf schieten is er niet bij!
Sommigen knielen voor de vijand....
.....de staande soldaten schieten na hun knielende soldaten!
De kruitdamp!!
...het stinkt ook echt ......
........en hevig!
Het kanon........
......doet ook mee!
......doet ook mee!
Van achter de tenten!
Zij wachten op de commando's !
....van de eenheid zie je niets...
...ze zijn gekleed, zoals het hun bevalt....
.....allerlei plumages!
....van de eenheid zie je niets...
...ze zijn gekleed, zoals het hun bevalt....
.....allerlei plumages!
We zien de soldaten....
....de toeschouwers...
.........en de filmer!
....de toeschouwers...
.........en de filmer!
Het overzicht!
De schutters....
...wel ongeveer 8 stuks!
Welke functie hebben zij in het geheel?
....is dat een polsstok!
Overleg met de filmer...
....tevens regiseusse!
Het laden!
Het kruit indrukken in de loop!
De verantwoordelijke!
De commandovolgers!
De marketentster....
......van alle markten!
Nogmaals overleg!
Hij gaat er maar bij liggen......
........dat knallen hoor je even nog niet!
Het overzicht van de tentenspullen!
Hier heerst betrekkelijke rust...
....bij de marketentsters
Hier heb je een knallend ...........
.....vuurwerk....
......oorverdovend!
.....vuurwerk....
......oorverdovend!
Dit waren de heren!
...van de kleintje
'slag bij Noordhorn'
'slag bij Noordhorn'
Uit:
PRIJS VOOR STICHTING
GRONINGEN De Stichting Schansenkrijg Westerkwartier kreeg gisteravond op het provinciehuis de Tine Clevering- Meijer Prijs 2015 uitgereikt door de commissaris van de koning Max van den Berg (links).
Volgens de jury is het initiatief 'aansprekend, breed in opzet, vernieuwend en kwalitatief van hoog niveau'.
De stichting wil de vergeten slag bij Noordhorn in 1581 en het Beleg van Niezijl in herinnering houden
FOTO PEPIJN VAN DEN BROEKE
Naspelen Slag bij Noordhorn
Op 29 en 30 augustus wordt de Slag bij Noordhorn nagespeeld op het terrein van o.a. Makelaarderij Achterhof en Garage Pijpker.
Om de veiligheid rondom het evenement te waarborgen en een deel van de kosten te dekken, woredt een toegangsprijs bij het terrein geheven van à Euro 3,50 per persoon.
De ´online' kaartverkoop voor het bijwonen van het naspeelevenement is inmiddels gestart.
Koop tijdig een kaartje, zodat u verzekerd bent van een plaats.
We zoeken nog steeds vrijwilligers voor diverse werkzaamheden bij de Slag en de voorbereidingen.
Voor meer informatie kunt u terecht op de website wwww.schansenkrijg.nl
NB in afwijking van de plannen komt er alleen een historisch kampement achter de Dòrpsstee en enkele ´nieuwe´tenten ernaast aan de kant van de peuterzaal en er is op het ijsbaanterrein parkeergelegenheid.
Data:
25 juni van 19.30 tot 22.00 uur
kostuums naaien
Hagenpreek tijdens Slag bij Noordhorn
27 juni van 10.00 tot 23.00 uur
kostuums naaien
11 juli van 19.30 tot 22.00 uur
kostuum naaien
Hagenpreek tijdens Slag bij Noordhorn
25 juli van 10.00 tot 13.00 uur
kostuums naaien
Hagenpreek tijdens de Slag bij Noordhorn
28 en 30 aug. Slag bij Noordhorn
zie ook
www.schansenkrijg.nl
